Ludzka percepcja działa jak swoisty „filtr”, który pozwala nam radzić sobie z ogromną ilością informacji docierających do nas w każdej chwili. Ponieważ nasz mózg jest w stanie przetworzyć tylko niewielką część z informacji znajdujących się w otaczających nas obrazach, dźwiękach, zapachach, odczuciach dotykowych i innych bodźcach, dlatego stosuje różne mechanizmy selekcji, aby skupić się na tym, co jest dla nas ważne w danym momencie. Pozostałe informacje, a jest ich większość nigdy nie docierają do naszej świadomości. Czy zdajemy sobie z tego sprawę i czy wiemy jak to świadomie wykorzystać?
Mózg stosuje dwa główne mechanizmy, które pomagają mu w selekcji:
- Procesy automatyczne (oddolne) zwane także przetwarzaniem bottom-up, działają na poziomie podświadomym i są kierowane przez bodźce z otoczenia. Np. nagły hałas, jaskrawy kolor lub ruch od razu przyciągają uwagę. To wynik ewolucji – takie bodźce mogły oznaczać zagrożenie.
- Procesy kontrolowane (ukierunkowane) nazywane przetwarzaniem top-down, są wynikiem naszej świadomej kontroli i wcześniejszych doświadczeń, zatem zależą od naszych celów, przekonań czy zainteresowań. Np. gdy szukasz znajomej twarzy w tłumie, twój mózg ignoruje wszystko, co nie pasuje do tego zadania.
Jednak zarówno świadome jak i nieuświadomione cele i potrzeby mogą modulować działanie obu mechanizmów, wpływając na to co uznane zostanie za ważne.
Wycinanie informacji
Mózg ignoruje bodźce, które uznaje za nieistotne lub powtarzalne (np. tykanie zegara w pokoju) a skupia się na tym, co jest zgodne z naszymi oczekiwaniami, przekonaniami lub celami (efekt „selektywnej uwagi”). Jakie informacje mózg wybiera do przetwarzania?
- bodźce nowe i nietypowe przyciągają uwagę, np. niespodziewany dźwięk,
- informacje, które wywołują silne emocje (pozytywne lub negatywne), są priorytetowe: strach, radość czy gniew szybciej przykuwają uwagę,
- informacje powiązanie z naszymi celami czy przekonaniami np. jeśli szukasz określonego produktu w sklepie, twoja uwaga skupi się na wszystkim, co pasuje do tego celu, ignorując inne elementy,
- informacje o znaczeniu społecznym, nasz mózg jest szczególnie wyczulony na bodźce społeczne, takie jak twarze, głosy czy nawiązany kontakt wzrokowy,
- informacje często powtarzane lub takie, które pojawiają się regularnie w naszym otoczeniu również są bardziej zauważane, nawet jeśli nie jesteśmy tego świadomi nasz mózg traktuje to jako bardziej istotne i znajome. Pamiętajmy również jednak o zjawisku habituacji – jeśli coś stanie się zbyt rutynowe, mózg zacznie to ignorować.
W jaki sposób możemy wykorzystać znajomość mechanizmów naszej percepcji do łatwiejszego osiągania naszych celów?
- Kieruj uwagę na priorytety. Twój mózg koncentruje się na tym, co uznajesz za istotne. Ustal jasne cele i powtarzaj je sobie regularnie (np. poprzez zapisywanie ich, odczytywanie czy wizualizacje). W ten sposób uczysz mózg ignorować bodźce niezgodne z celem i dostrzegać okazje. Uwaga: jeśli twoje myśli są wypełnione negatywnymi spostrzeżeniami na temat samego siebie, innych ludzi, doświadczanych wydarzeń i in. twój mózg również uzna to za istotne i będzie bardziej wyczulony na dostrzeganie różnych przykrych doświadczeń i przejawów życia a pomijać okazje do zmiany niechcianych sytuacji i okoliczności.
- Twórz kotwice dla umysłu. Ustal bodźce, które przypominają ci o twoim celu. Mogą to być kotwice fizyczne, wizualne lub nawet emocjonalne. Przykład: Jeśli chcesz ćwiczyć, umieść buty sportowe w widocznym miejscu. To przyciągnie twoją uwagę i zwiększy szansę na działanie.
- Minimalizuj rozproszenia. Mózg może skoncentrować się tylko na kilku rzeczach jednocześnie, dlatego eliminuj to, co nieistotne (np. powiadomienia na telefonie podczas pracy, aby nagłe dźwięki nie rozpraszały twojej uwagi). Twórz środowisko wspierające koncentrację.
- Wykorzystaj emocje. Jeśli cel wiąże się z silnymi pozytywnymi emocjami (np. ekscytacją lub radością), twój mózg łatwiej na nim się skupi. Przykład: przypominaj sobie i wyobrażaj emocje, których będziesz doświadczał osiągając swój cel.
- Powtarzaj i wyrób nawyki. Powtarzaj kluczowe działania i myśli, aby stały się automatyczne. Przykład: Regularne powtarzanie pozytywnych nawyków (np. poranna medytacja) sprawia, że twój mózg zacznie uznawać je za priorytet.
- Wizualizuj cel. Mózg reaguje na wizualizacje podobnie jak na rzeczywistość. Wyobrażanie sobie osiągnięcia celu pomaga go „zakodować” jako istotny i zwiększa szansę na dostrzeganie okazji i podejmowanie działań w kierunku jego realizacji.
- Wykorzystaj efekt „selektywnej uwagi”. To, na czym się skupiasz, wydaje się ważniejsze. Przykład: Jeśli codziennie myślisz o zdrowym stylu życia, zaczniesz zauważać więcej zdrowych produktów w sklepie i ludzi, którzy dbają o zdrowie.
- Ogranicz zjawisko habituacji. Mózg lubi to co znajome jednak jeśli coś staje się zbyt rutynowe, mózg przestaje to zauważać. Wprowadzaj nowe bodźce i zmieniaj swoje środowisko, aby uniknąć nadmiernego przyzwyczajenia. Przykład: Jeśli uczysz się nowej umiejętności, zmieniaj metody nauki lub okoliczności, w których się uczysz aby zachować zainteresowanie.
Warto zapamiętać
Twój mózg działa jak dynamiczny filtr – ignoruje ogromną większość bodźców i koncentruje się na tym, co uznaje za ważne. Zrozumienie, jak działa percepcja, pozwala świadomie kierować uwagę na cele, eliminować rozproszenia i lepiej wykorzystać emocje oraz środowisko do realizacji zamierzeń. Wiedza ta to potężne narzędzie w drodze do świadomego kierowania swoim życiem.

A może kameralne spotkanie on line? Pozwól sobie na chwilę obecności, w bezpiecznej przestrzeni, gdzie nie ma pośpiechu, presji i oczekiwań, a to co potrzebne może w każdej chwili nadejść. Kliknij i sprawdź kolejny termin.